Argazkietako gaiak: Azpiegitura eta ingenieritza zibila

Domiko baserria (aurriak), Domikoko zentrala, Garbiso Intzin Zahar (etxe bilakatua), Intzin Berri, Garzikoetxea, Dorrea, Endara borda, Ola, Borda, Iroizin eta Endarako errota (hondakinak) ziren Endara auzoko baserriak. Horiez gain, San Anton ermita eta etxebizitza eta Ola baserriaren ondoan, izenak berak dioen bezala, ola edo burdinola zahar bat izan zen. San Anton, Ola eta Endara Borda ostatuak ziren, eta bertan atseden hartu eta mokadu goxoa egin ohi zuten bai Endara eta Gardeleko auzotarrek, bai Lesakatik Oiartzuna eta alderantziz zihoazenek, baina baita kontrabandoan aritzen ziren hamaikak ere. Izan ere, Aiako Harria hegoaldeko inguru hau Bera aldetik zetozen gaueko lanaren ohiko bide ugarik zeharkatzen zuten eta jende joan-etorriak arruntak ziren oso. Baina 80ko hamarkadaren hasieran Hondarribia eta Irun urez hornitu ahal izateko urtegia eraikitzeko lanak hasi ziren. Presan jartzen duen moduan, 1988an amaitu ziren lanak, eta horrekin batera, ur azpian geratutako hiru baserrien bizitza: Ola, Borda eta Endara bordarena. Dorrea baserrikoak ere alde egitera behartu zituzten, etxea uretatik oso gertu geratzen baitzen. Olakoek Ola-Berri jatetxea ireki zuten gaur egungo lekuan. Endarakoek etxe berria eraiki zuten presa hormaren gainean eta Dorrea baserria oraindik zutik ikus daiteke nahiz eta hutsik eta erdi erorita egon. San Anton ermitako etxebizitzan bizi zirenek Lesakara alde egin zuten, eta ermita hutsik eta egoera kaskarrean geratu zen. Duela zenbait urte ermita berritu egin zuten, eta ordudanik San Anton Txiki egunean, San Anton egunaren (urtarrilak 17) hurrengo igandean, aspaldian bezala erromeria egin ohi dute bertakoek eta gerturatzen diren guztiek. Halaber, hilabetearen azken igandean 10:00etan meza izan ohi da. Bestalde, urtegiko lanak amaitzearekin batera, Aritxulegitik urtegirako errepideak egiten duen bihurgune itxian Aialde jatetxea eraiki zuten.

Baserri utzia. Egurrezko balkoiak eta hormak harriz osaturik daude. Leihoak  berriz oso txikiak dira. Fatxadetako batean hareharri gorriz egindako bi gurutze ditu.

Garbisso (1532), Garbiso (1859)

Baserri utzia. Garaicoechea borda (1678), Caserío de Garaycoechea (1726), Garaikoetxea (1859)

Baserri abandonatua eta zati bat ur azpian. Bere hormatan fase desberdinetan eraikitako zatiak ikusi daitezke. Baita garai bateko leiho txikiak ere. Teilatua galdua du.

Borda de la Torrea (1646)

Horko kanalean 6.km-ko seinalea dago. Kanalaren luzapena, guxigorabehera, 11km-koa da; Domikoko zentral hidroelektrikotik hasita.

Atzekaldean Aiako Harriak daude

Bidasoako trenaren geltokia. Atzean goian Endarlatsako dorrea osorik ikusten da.

Lantegi-eraikin bat eraiki da Etxetxuri ondoan.

Echacuria (1646), lonja de Echaxuri (1678), lonja de Echachuri (1726), Ychassuri (1810), Echaxuri (1819), Echesuri (1859)

http://hdl.handle.net/10690/88117

Zabaleta Dorre/Kaxerna

http://hdl.handle.net/10690/88115

Onin erreka, Joanederrenea eta Eskol Ttiki ikusten dira.

Borda de Arrupe (1816), Lizarraga (1820), Arrupecoborda (  )

Borda de Vizcañorena (1607), Vizcañenecoborda (1798)

Ferrería de biurrea de Yuso (1515), Martinete u erreria menor de Biurra de Abajo (1678), molino de biruberea (1726), molino  Marchant Goicoerrota (1817), molino Zepadi (1819), molino Cepadi (1859)

Machite (1532), casa de Machitenea (1646), borde de Machitenea (1678), Machitenea (1798)

Garai batean errota zen

Lesakako dorrea (Nafarroa), izen bereko leinuaren orubea. XV. mendearen erdialdeko eraikina, Caro Baroja 1444 ondoren eraiki zen, gaztelarrek aurreko dorrea suntsitu eta Ochoa Lópiz, Zabaletako jauna, berreraikitzen hasi zenean. Barbakana almenadun batek koroatuta, egurrezko urkamendi bat zuen dorre txiki bat izango zuen atxikita. Cashernea izenez ezagutzen da, Napoleonen inbasioan kuartel gisa erabili zelako.

Independentzia Gerran Wellingtongo kuartel nagusia izan zen. Harlanduzko harriz egindako dorre liraina da. Defentsa-izaera eta oinplano kubikoa besterik ez du, eta fatxada hiru mailatan egituratzen du. Beheko solairuan ate zorrotz bat dago, lorategiarekin komunikatzen dena. Alde berean, bigarren mailan, antzeko trazadun leiho bat dago, eta hirugarrenean konopial bat. Gezileiho batzuek eraikuntzaren defentsa-izaera nabarmentzen dute. Agerian, harrizko matakan sendoen gainean dagoen irtengune handi baten formako goiko errematea nabarmentzen da. Zabaletatik gertu, beste dorre gotiko txikiago bat dago. Oinplano kubikoa du, aurretiko dorrearen antzeko altxaera eta egitura, baina lirainagoa. Goiko errematea nabarmentzen da, matakan handiko irtenune batekin, eta balkoi jarraitua erdiko pisuan, ate beheratu batetik sartzen dena.

Hileta elizkizuna Lesakan (Nafarroa). 1939ko abuztuaren 29tik 1944ko apirilaren 29ra Nafarroako gobernadore militar izan zen José Los Arcos Fernández teniente jeneralari ohore militarrekin egindako hileta da. Bere agintaldian, Mendebaldeko Pirinioetako gotorleku-buru ere izan zen. Lesakako hilerrian, hilobi-mausoleo bat dago, gurutze handi batez inguratua, sinbologia militarrarekin eta "JAINKOA eta ABERRIA" hitzekin.

Yoanderrenea jauregia, Lesakako Albistur kaleko 5. zenbakian. Jauregi-eraikina, bloke kubiko formakoa, altuera handikoa, hiru mailatan egituratua. Pisu bakoitzean hiru bao irekitzen dira. Ate dintelduak alboetan ditu arkupeak eta zutabe toskanar aurreratuak, eta horien gainean taulamendu bat dago, gainean bigarren solairuko balkoi nagusia duela. Bigarren solairuko atea pilastra kaxeatuen artean dago, eta erdian armarria duen piramideen arteko frontoi batez amaitzen da. Fatxada egurrezko teilatu-hegal bikoitzean errematatzen da, habe landuekin. Hainbat pertsona, hala nola apaiza edo haur talde bat, eguneroko bizitza egiten argazkilariak argazkia egiten duen bitartean.

Eskola Zaharretako Alondegia eraikina, 1870ekoa, Lesakako Yoanderrenea Jauregiaren parean. Beheko solairua, ataripe publikoarekin.