Argazkietako gaiak: Puentes 

Domiko baserria (aurriak), Domikoko zentrala, Garbiso Intzin Zahar (etxe bilakatua), Intzin Berri, Garzikoetxea, Dorrea, Endara borda, Ola, Borda, Iroizin eta Endarako errota (hondakinak) ziren Endara auzoko baserriak. Horiez gain, San Anton ermita eta etxebizitza eta Ola baserriaren ondoan, izenak berak dioen bezala, ola edo burdinola zahar bat izan zen. San Anton, Ola eta Endara Borda ostatuak ziren, eta bertan atseden hartu eta mokadu goxoa egin ohi zuten bai Endara eta Gardeleko auzotarrek, bai Lesakatik Oiartzuna eta alderantziz zihoazenek, baina baita kontrabandoan aritzen ziren hamaikak ere. Izan ere, Aiako Harria hegoaldeko inguru hau Bera aldetik zetozen gaueko lanaren ohiko bide ugarik zeharkatzen zuten eta jende joan-etorriak arruntak ziren oso. Baina 80ko hamarkadaren hasieran Hondarribia eta Irun urez hornitu ahal izateko urtegia eraikitzeko lanak hasi ziren. Presan jartzen duen moduan, 1988an amaitu ziren lanak, eta horrekin batera, ur azpian geratutako hiru baserrien bizitza: Ola, Borda eta Endara bordarena. Dorrea baserrikoak ere alde egitera behartu zituzten, etxea uretatik oso gertu geratzen baitzen. Olakoek Ola-Berri jatetxea ireki zuten gaur egungo lekuan. Endarakoek etxe berria eraiki zuten presa hormaren gainean eta Dorrea baserria oraindik zutik ikus daiteke nahiz eta hutsik eta erdi erorita egon. San Anton ermitako etxebizitzan bizi zirenek Lesakara alde egin zuten, eta ermita hutsik eta egoera kaskarrean geratu zen. Duela zenbait urte ermita berritu egin zuten, eta ordudanik San Anton Txiki egunean, San Anton egunaren (urtarrilak 17) hurrengo igandean, aspaldian bezala erromeria egin ohi dute bertakoek eta gerturatzen diren guztiek. Halaber, hilabetearen azken igandean 10:00etan meza izan ohi da. Bestalde, urtegiko lanak amaitzearekin batera, Aritxulegitik urtegirako errepideak egiten duen bihurgune itxian Aialde jatetxea eraiki zuten.

http://hdl.handle.net/10690/88117

Zabaleta Dorre/Kaxerna

http://hdl.handle.net/10690/88115

Onin erreka, Joanederrenea eta Eskol Ttiki ikusten dira.

Lesakako dorrea (Nafarroa), izen bereko leinuaren orubea. XV. mendearen erdialdeko eraikina, Caro Baroja 1444 ondoren eraiki zen, gaztelarrek aurreko dorrea suntsitu eta Ochoa Lópiz, Zabaletako jauna, berreraikitzen hasi zenean. Barbakana almenadun batek koroatuta, egurrezko urkamendi bat zuen dorre txiki bat izango zuen atxikita. Cashernea izenez ezagutzen da, Napoleonen inbasioan kuartel gisa erabili zelako.

Independentzia Gerran Wellingtongo kuartel nagusia izan zen. Harlanduzko harriz egindako dorre liraina da. Defentsa-izaera eta oinplano kubikoa besterik ez du, eta fatxada hiru mailatan egituratzen du. Beheko solairuan ate zorrotz bat dago, lorategiarekin komunikatzen dena. Alde berean, bigarren mailan, antzeko trazadun leiho bat dago, eta hirugarrenean konopial bat. Gezileiho batzuek eraikuntzaren defentsa-izaera nabarmentzen dute. Agerian, harrizko matakan sendoen gainean dagoen irtengune handi baten formako goiko errematea nabarmentzen da. Zabaletatik gertu, beste dorre gotiko txikiago bat dago. Oinplano kubikoa du, aurretiko dorrearen antzeko altxaera eta egitura, baina lirainagoa. Goiko errematea nabarmentzen da, matakan handiko irtenune batekin, eta balkoi jarraitua erdiko pisuan, ate beheratu batetik sartzen dena.

Hileta elizkizuna Lesakan (Nafarroa). 1939ko abuztuaren 29tik 1944ko apirilaren 29ra Nafarroako gobernadore militar izan zen José Los Arcos Fernández teniente jeneralari ohore militarrekin egindako hileta da. Bere agintaldian, Mendebaldeko Pirinioetako gotorleku-buru ere izan zen. Lesakako hilerrian, hilobi-mausoleo bat dago, gurutze handi batez inguratua, sinbologia militarrarekin eta "JAINKOA eta ABERRIA" hitzekin.

Martin Sarobe Pueyo lesakarrak 2009an 102 argazki Udalari eman zizkion (A3-an baino handiagoko tamaina)

Atzekaldean honako etxeen fatxadak ikusten dira: Iturrikoetxea, Lurriztienea, Millenea eta Gillemonea

Martin Sarobe Pueyo lesakarrak 2009an 102 argazki Udalari eman zizkion (A3-an baino handiagoko tamaina)

Onin Erreka eta bere harrizko bi zubi ikusten dira, Beheko Plaza eta Eskol-Ttiki etxearen arteko zatian. Lurriztinea, Millenea eta Gillemonearen aitzineko fatxadak ere ikusten dira.

Lesakako Bidasoa ibaiaren gainean herrigunera sartzeko errepidearen zubiaren bista orokorra. Iruñea-Frantzia errepidearen ertzetik hartzen da, Irundik (egungo N-121A), ibaian behera, ipar-ekialdean.

Lesakako Bidasoa ibaiaren gaineko zubiaren galtzadaren bista orokorra, mendebaldeko muturretik hartuta, ibaian gora. Lehenik eta behin, Iruñea-Frantzia errepidearen ondoko zubitik abiatzen da Irundik (egungo N-121A), eta gizon bat ibiltzen da bertatik.

Lesakako Bidasoa ibaiaren gaineko zubiaren bista partziala. Iruñea-Frantzia errepidearen ertzetik hartzen da, Irundik (egungo N-121A), ibaian behera, hego-mendebalderantz. Lehenik eta behin, erdialdean, zubiaren lehen zatian, eskuinaldearen ondoan, zirkuluerdiko begi bat eta galtzada hormigoizko mentsulen gainean zabalduta, eta, horren gainean, jantzia duen gizon bat; ezkerraldean, errepidearen petrila. Atzealdean, baserri bat eta Frain mendiaren hegala.

Zubiaren bukaeran trenaren eraikin bat ikusten da.

Zubi bukaeran dagoen etxean bizi ziren Ambrosio eta bi alaba, bat zen Teodora. Ambrosioren lanak izan zitezkeen trenaren eta zubitik zeharkatzen ziren garraioen kontrolak.

Beraun/Bereau zubia (Lesaka)

1561ekoan, Beraun izena daramate gaur egun desagertuta dauden burdinola eta errota batek, eta oraindik kontserbatzen den zubiak, trafikoarentzat itxita dagoenak. Pedro de Jorajuriak, Lesakako bizilagunak, hiribilduari erreklamatzen dio egin dituen obren ordainketa, burdinola berri bat eta zubiaren konponketa, deskribatzen ez duena:... XORA XURIAKO PETRICHOA IZAN ZEN BERAUNGO ZUBIAREN KONPONKETA ERRENTAN EMAN ZUENA ETA KONPONDU ZUENA...

Gaur egun ikusten dugun bezala, erdi-puntuko hiru arku ditu eta harrizko harlangaitzez egina dago. Zolata hormigoizko hegalez handitu zuten, 1946an seguruenik, baina bazterbideen egitura mantendu zuten.

Arkuetako bat 1794an dinamizaturik, egurrezko egitura batekin pasabidea berrezarri zen, 1800. urteko ur-goraldia desegin zuena, 1806an berreraikia izan zelarik. Beste konponketa batzuk egin zituzten 1847 eta 1884an.

Zubia berritua.

Zaharberritze-lanek barne hartu dituzte eraikuntza horren Erdi Aroko konfigurazioa berreskuratzeko berezko lanak, baita kontserbazio-lanak ere, iraunkortasuna bermatzeko. Obrak aldi baterako bi kanpainatan planteatu dira, 2022tik 2023ra bitartean, neguan eta udaberrian izandako geldialdiaren ondorioz denboran banatuta. Izan ere, Bidasoa ibaiaren ur-goraldiek eta ingurumena babesteko arrazoiek ezin zuten aldamiorik jarri ibilguaren gainean, eta salmonidoen ugaltze-aldia ez zuten oztopatu.

Zaharberritze lanak 2022ko ekainaren 27an hasi ziren eta 689.010,83 euroko kostua izan dute.

Antonio Etxebeste Lesakako bandera astintzen 1927an

Mariano Izeta

Gaia: Bidasoako Trena

Neurria: Zortziko ttikia

Jendeak maite zuen

Bidasoako Trena

bidaiak egiteko

gauzik hoberena

mantso baino seguru

herrietan barrena

hori desegin zelaik

hartu nuen pena

Bidasoako trena

daukat nik gogoan

beti ibiltzen bait zen

erreka ondoan

denek maitatzen zuten

Baztan-Bidasoan

bidaiak egiteko

hobeik ez zegoan.